رباتیکِ کتابخانه‌ای یا کتابخانه رباتیکی!
کتابخانه چه کارکردهای دیگری می‌تواند داشته باشد؟!
به گزارش اولین خبر، من عضو حقیقی انجمن کتابخانه‌های عمومی خوزستان هستم. پریروز در جلسه انجمن دست‌به‌کاری خلافِ عادت زدم. تصمیم گرفتم به‌جای نظریه‌پردازی‌های انتزاعی، کلی‌گویی‌ها، این همان‌گویی‌ها و تأکیدهای مکرر بر اهمیتِ کتاب، کتاب‌خوانی ، کتابخانه، کتابدار و کتاب‌خوان؛ یک الگوی عملی کوچک که در کتابخانه‌ی شهید سید احمد موسوی کربلایی ملاثانی دیدم، پدیدارشناسانه معرفی کنم.
بنابراین از آقای دکتر عباس حسین زاده مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان درخواست کردم، اجازه بدهند سید محمدحسن موسوی دانش‌آموز کلاس سوم ابتدایی، مادر کتابدارش، سیده زهرا موسوی و مربی رباتیک‌اش، خانم مرضیه عمرانی و رئیس کتابخانه‌های عمومی شهرستان باوی، آقای یوسف حمیدی در جلسه انجمن استان شرکت کنند.
هدف من صف‌آرایی در برابر این دیدگاه است که کتابخانه را صرفاً جای خنک، پَرت و بی‌سروصدایی، برای خواندن کتاب‌های کنکور و برای تعدادی اندک، امانت گرفتن و خواندن کتاب‌های رمان زرد و برای گروهی کمتر از همه، تحقیق و مطالعه عمیق که البته همه‌ی این‌ها از کارکردهای جاری و عادی کتابخانه است و باید فکر کرد که این مکان واقع در جغرافیای فرهنگ عمومی و کوی اندیشه‌ورزی و کوچه مهارت‌آموزی، چه کارکردهای دیگری می‌تواند داشته باشد؟!
من و دوستانم که برای شرکت در مراسم فاتحه‌خوانی مرحوم ملا عبدالرضا مرداسی یکی از پارسایان ملاثانی رفته بودیم؛ پس از مراسم، از کتابخانه شهید موسوی کربلایی بازدید کردیم. این کتابخانه هم‌جوار مسجد، قبرستان و غسالخانه ملاثانی واقع است؛ یعنی از سه ضلع رو به آخرت!
در این کتابخانه خانم مرضیه عمرانی کتابدار خوش‌ذوق، فعال و باانگیزه، کلاس رباتیک برای کودکان و نوجوانان ملاثانی گذاشته و سید محمدحسن موسوی یکی از هنر آموزان فعال این کلاس است.
سید محمدحسن عینکی است و شماره عینک او یک و یک و نیم است. پسری زیبا و دوست‌داشتنی و درعین‌حال شمرده‌گو، متمرکز، دقیق و پرسشگر است.
سید محمدحسن و مربی‌اش خانم عمرانی را در وسط میز کنفرانس استانداری نشاندیم و هم‌زمان با آغاز جلسه او قطعات کوچک شامل شاسی، انواع اتصالات، چرخ، موتور، فلایت کنترل، دسته کنترل و غیره را با پیچ و مهره‌های کوچک سرهم کرد و متمرکز بر کار و بی‌توجه به اطراف، در پایان جلسه انجمن استان، ربات خود را به حرکت انداخت.
من در این جلسه و طی سخنان کوتاهی درباره اهمیت استفاده از فناوری‌های نوین همچون رباتیک و هوش مصنوعی به‌عنوان ابزارهای مؤثر در آموزش و یادگیری کودکان و دانش آموزان صحبت کردم. به باور من این فناوری‌ها، با ایجاد محتوای تعاملی و جذاب، توان آموزش‌دهندگان و یادگیرندگان را تقویت می‌کنند.
این تکنولوژی، کودکان را به یادگیری جذاب و مؤثر تشویق می‌کند. برنامه‌ریزی و کد نویسی برای کنترل ربات‌ها، به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های مهمی مانند حل مسئله و تفکر استدلالی را فرابگیرند. ما نیاز به تقویت تفکر کاربردی از طریق آزمودن تجربه‌های عملی و واقعی در بچه‌هایمان داریم. ما نیاز داریم تا بچه‌هایمان مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی را فرابگیرند. تفکر انتقادی یکی دیگر از نیازهای جامعه ماست که با این آموزش‌های پایه، تحقق‌پذیر خواهد شد.
اما مدارس ما کتاب محور، حافظ بنیاد و معلم پایه هستند. آموزش‌وپرورش ما بر اساس نظریه یادگیری رفتارگرا و اصول محرک - پاسخ مبتنی هست. درحالی‌که نظام‌های نوین آموزشی از مرحله‌ی یادگیری شناختی که حافظه، انگیزش و تفکر را بخشی از فرایند پردازش ذهنی می‌دانند و کنش‌ها و فعالیت‌های یادگیرندگان در خلال تجارب یادگیری را اساس شکل‌گیری ساخت‌های شناختی تلقی می‌کنند؛ نیز عبور کردند؛ و امروزه در ایستگاه یادگیری سازنده‌گرایی که اساس این نظریه یادگیرندگان بر مبنای تجارب شخصی خود دانش (مفاهیم، اصول، فرضیه‌ها، تداعی‌ها و غیره) را می‌سازند و این کار را به‌طور فعال انجام می‌دهند؛ ایستاده‌اند.
اما کتابخانه‌های عمومی فارغ از قیدوبندهای آموزش‌وپرورش؛ می‌توانند بر اساس نظریه یادگیری ساختگاهی، دانش ذهنی از طریق تعامل با محیط اطراف ایجاد کنند. در این حالت، ربات‌ها و سامان‌های هوش مصنوعی با ارائه فعالیت‌های تعاملی و چالش‌برانگیز، به کودکان اجازه می‌دهند تا خود را در فرایند یادگیری مرتبط با مفاهیم جدید به چالش بکشند و این مفاهیم را به‌طور خودآگاه درک کنند. همچنین می‌توانند بر اساس نظریه یادگیری مبتنی بر بازی، انگیزه بیشتری برای یادگیری و دستیابی به هدف‌های آموزشی از طریق بازی و رقابت فراهم کنند؛ بنابراین با تعبیه عناصر بازی آموزشی در سامانه‌های رباتیک و هوش مصنوعی می‌توان فرایند یادگیری و محیط آن را شادتر و مفیدتر کرد.
البته این تحقق نمی‌یابد، مگر اینکه کتابخانهِ رباتیک، یکنواخت و تکراری ما به رباتیکِ کتابخانه‌ای تبدیل شود و در آن خلاقیت و نوآوری پایه‌گذاری گردد و البته مرضیه عمرانی‌ها تکثیر شوند و سیده زهرا موسوی‌ها برای ساختن آینده درخشان فرزندان ایران‌زمین، بدانند چه‌کاری باید بکنند؟
در این جلسه استاندار موالی زاده، سخنان مهمی در حوزه فرهنگ ایراد کرد و این عزیزان را مورد تشویق قرار داد.
دکتر لفته منصوری
