محصولات تراریخته؟

به گزارش اولین خبر، بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت   گیاهان، جانداران یا موجودات میکروسکوپی که  ترکیب ژنتیکی آن ها (DNA) را به گونه ای تغییر داده اند که در طبیعت  از طریق جفت گیری یا نو ترکیبی ایجاد نمی شود.

 در واقع محصولی که ژنتیکی آن دستکاری ژنتیکی شده و صفت خاصی در داخل محصول ایجاد شده باشد، یا  صفتی حذف شده باشد و این تغییرات از  طبیعت از آن نشأت نگیرد، تراریخته نامیده می شود.

 جانداران تراریخت و فروریخت در علم پزشکی و بیوتکنولوژی کاربرد فراوانی دارد.  امروزه  بسیاری از پروتئین های دارویی از جمله انسولین، هورمون رشد، فاکتور ۸ انعقاد خون و …. از طریق این فناوری انجام می شود.

 همه چیز از کشف علم مهندسی ژنتیک در قرن بیستم شروع شد. محققین به این مسئله پی بردند که می‌توان کوچکترین واحد سازنده‌ی یک ماده‌ی غذایی را دست‌خوش تغییراتی کرد که برای بدن فایده‌ی بیشتری داشته باشد. سال ۱۹۸۸ میلادی، آنزیم‌های میکروبی تغییر شکل یافته‌ ژنتیکی، به صورت قانونی برای اولین مرتبه برای تولید مواد غذایی مورد استفاده قرار گرفت. همچنین برای اولین بار از مایه‌ی پنیر نوترکیب در چند کشور محدود در دهه‌ی ۱۹۹۰ بهره‌برداری شد.

 سازمان تنظیم و اعطای مجوز به محصولات و غذاهای تراریخته در هر کشور به شیوه‌ای متفاوت در این رابطه عمل می‌کند. در برخی از موارد، یک غذای تراریخته باید تغییر حائز اهمیتی کند و در برخی دیگر از موارد، یک محصول بهره‌برداری از آن برای همیشه ممنوع می‌شود. صادر کردن چنین قوانینی معطوف به عوامل مختلف اجتماعی، مذهبی، جغرافیایی و سایر موارد است. البته نگرانی عموم مردم در جوامع مختلف در این مسئله نهفته که مبادا خودِ سازمان تعیین‌کننده، در کنترل و تنظیم امنیت مواد غذایی دچار خطای انسانی نشود.

 استفاده از محصولات تراریخته طی ۲۰ سال گذشته بسیاری از پژوهشگران حوزه مهندسی ژنتیک و محیط زیست را نگران ساخته است. محصولات تراریخته با وجود مزیت هایی همچون مقاوم بودن نسبت به سموم و آفت ها، به علت دستکاری ژنتیکی می توانند برای سلامت انسان و محیط زیست بسیار خطرناک باشند. واردات محصولات تراریخته بدون نظارت و برنامه ریزی برای تولید کلان آن، در آینده سلامت جامعه را به خطر می اندازد و آلودگی گونه های گیاهی و جانوری و اختلال در چرخه طبیعی محیط زیست را به همراه دارد. همچنین محصولات دستکاری شده ژنتیکی در صورت استفاده هدفمند می توانند خطرات امنیتی همچون عقیم سازی نسل ها و وابستگی غذایی برای کشور مصرف کننده به همراه داشته باشند.

 گرچه این محصولات دانش بنیان می توانند از مزایایی مانند افزایش حجم تولید و مقاومت در برابر آفات بهره مند باشند، اما مشکلات متعددی نیز برای چرخه طبیعی اکوسیستم ها و سلامتی انسان به وجود می آورند.

با انتقال ژن از گیاهان دستکاری شده ژنتیکی به خویشاوندان وحشی یا اهلی آن ها در مزارع مجاور بسیاری از گونه های طبیعی و ارزشمند آلوده می شوند. از این طریق آلودگی گسترده‌ای در اطلاعات توارثی گونه های گیاهی و جانوری کشورهای مختلف به وجود می آید. این مساله با توجه به اینکه در فضای مزارع، باد و حشرات می توانند دانه و گرده را از گیاهان دستکاری شده به دیگر مناطق جابه جا کنند، باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین این محصولات با توقف چرخه های غذایی باعث نابودی ذخایر ژنتیکی و به عبارت دیگر کاهش تنوع زیستی می شوند.

دکتر حسین کاملی